ΘΕΤΙΚΗ Η ΣΚΕΨΗ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ ΥΠΕΞ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΥΠΟ
Οι πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας περί διορισμού εκπροσώπου Τύπου του υπουργείου Εξωτερικών, μόνο ικανοποίηση μπορούν να προκαλέσουν, τουλάχιστο σ’ εκείνους που δεν κουράστηκαν να επισημαίνουν τις αδυναμίες του σημερινού συστήματος briefing των δημοσιογράφων επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και ενθέρμως υποστήριξαν τη δημιουργία του νέου θεσμού, ο οποίος, σημειωτέον, λειτουργεί με επιτυχία σε πάρα πολλά κράτη.
Πράγματι, το σημερινό σύστημα του briefing χωλαίνει για λόγους αντικειμενικούς. Ο εκάστοτε κυβερνητικός εκπρόσωπος, που εδρεύει στη Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών, είναι υποχρεωμένος να προετοιμάζεται και να απαντά «εφ’ όλης της ύλης», πράγμα καθόλου εύκολο, και εν πολλοίς άχαρο, εφ’ όσον αναγκάζεται να μεταβληθεί σε γνώστη και ερμηνευτή των πάντων.
Και για μεν τα θέματα εσωτερικής πολιτικής υπάρχει, πέραν των ανακοινώσεων και των γενικών απαντήσεων, η λύση της παραπομπής των ενδιαφερομένων δημοσιογράφων στους αρμόδιους Υπουργούς. Αλλά στα θέματα εξωτερικής πολιτικής τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Οι ανακοινώσεις και οι απαντήσεις επί των θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής απαιτούν ακριβείς και λεπτές διατυπώσεις και πρέπει να γίνονται με αυξημένη προσοχή διότι τίθενται στο μικροσκόπιο της ανάλυσης από πολλούς ενδιαφερομένους και «δεσμεύουν» πολιτικά την κυβέρνηση κατά διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τις γενικές ή ειδικές πολιτικές τοποθετήσεις επί των εσωτερικών θεμάτων.
Αλλά ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, επιφορτισμένος, συνήθως, με τις αρμοδιότητες για τα κρατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και του Τύπου, την κρατική ενημέρωση στο εσωτερικό και το εξωτερικό κ.λπ., δεν έχει την πολυτέλεια στενής και συχνής συνεργσίας με τον ΥΠΕΞ. Η διαμόρφωση των ανακοινώσεων και των απαντήσεων σε πιθανές ερωτήσεις αφήνεται σε υφιστάμενες κλίμακες συμβούλων και υπευθύνων. Αλλά και εκ των πραγμάτων ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είναι συνήθως αδύνατο να γνωρίζει σε βάθος τα προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής, να έχει πλήρη γνώση των σχετικών φακέλων, αίσθηση της συνέχειας ή ασυνέχειας και της εξέλιξης κάθε θέματος. Κατά συνέπεια, η σημασία του briefing για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής εξ αντικειμένου υποβαθμίζεται.
Ορισμένες αδυναμίες που παρουσιάζονται στον τομέα αυτό και που αποτελούν αντικείμενο άδικου, συνήθως, σχολιασμού από τον Τύπο είναι στην ουσία απόλυτα φυσιολογικές και δικαιολογημένες, απόρροια των συνθηκών και της τρομερής πίεσης που υφίσταται ο κυβερνητικός εκπρόσωπος για να ανταποκριθεί ουσιαστικά στα καθήκοντά του. Αναπόφευκτα, το βάρος πέφτει στην παρουσίαση και ανάλυση της λογικής και των γενικών κατευθύνσεων της κυβερνητικής πολιτικής. Τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, εκτός ορισμένων περιπτώσεων και συγκυριών, δεν παράγουν πηχυαίους τίτλους ούτε δίνουν πρωτοσέλιδα θέματα.
Στο παρελθόν έγιναν προσπάθειες να ξεπεραστούν, εν μέρει, οι αδυναμίες αυτές, κυρίως με τη μέθοδο της παρουσίας του ίδιου του υπουργού των Εξωτερικών σε τακτικά χρονικά διαστήματα, πράγμα καθόλου εύκολο ή πάντα εφικτό. Η διαδικασία αυτή, παρά τη βαρύτητα που της προσδίδει η παρουσία του υπουργού Εξωτερικών, έχει εγγενείς αδυναμίες. Οι υπουργοί Εξωτερικών δεν είθισται να ομιλούν ούτε πολύ ούτε συχνά, ούτε όταν δεν υπάρχει αποχρών λόγος.
Το νέο λοιπόν σύστημα εκπροσώπου του ΥΠΕΞ, αν εφαρμοστεί, θα θεραπεύσει πολλά από τα ελαττώματα της σημερινής κατάστασης. Είναι φανερό ότι ο διαχωρισμός briefing ως προς τα θέματα αρμοδιότητας του ΥΠΕΞ μπορεί να έχει πολλαπλές θετικές επιπτώσεις, διότι είναι λογικό να αναμένει κανείς ότι:
- Θα ενισχύσει το κύρος του ΥΠΕΞ και θα μειώσει τις πιθανότητες ακουσίων λαθών και ατυχών διατυπώσεων, γραπτών ή προφορικών.
- Θα επενεργήσει θετικά σ’ ένα χώρο όπου οι συγκλίσεις και η συναίνεση των πολιτικών κομμάτων είναι περισσότερο εμφανείς και ουσιαστικοί, από άποψη εθνικού συμφέροντος, σε σύγκριση με το χώρο της εσωτερικής πολιτικής.
- Θα συντελέσει στη διαμόρφωση διπλωματικών συντακτών υψηλής στάθμης -πράγμα που αποτελεί εθνική ανάγκη- και κατά συνέπεια θα διαμορφώσει πιο υπεύθυνες στάσεις, πλέον ότι θα εξοικειώσει καλύτερα την κοινή γνώμη με τα θέματα της εξωτερικής μας πολιτικής.
- Θα βοηθήσει στην πληρέστερη και αποτελεσματικότερη προβολή της εξωτερικής πολιτικής στο εξωτερικό, μέσω των Γραφείων Τύπου και της στενής τους συνεργασίας με τις πρεσβείες που, ωστόσο, απαιτεί πρόσθετες ρυθμίσεις συντονιστικού χαρακτήρα.
- Θα εξυπηρετήσει ουσιαστικότερα τους ξένους ανταποκριτές (από ποσοτική άποψη πάνω από το 65% των δημοσιευμάτων στον ξένο Τύπο έχουν πηγή την Αθήνα), δημιουργώντας ένα κέντρο συνεχούς και έγκυρης ενημέρωσης σε βάθος και,
- Θα ενισχύσει στην ουσία τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, εφόσον τον απαλλάσσει από καθήκοντα για τα οποία δεν είναι συνήθως επαρκώς εξοπλισμένος και που δίνει πλέον τη δυνατότητα να επικεντρώσει την προσοχή του στην εξέλιξη της εσωτερικής πολιτικής.
Οι ενδεικτικοί αυτοί λόγοι συνηγορούν στην ανεπιφύλακτη υποστήριξη του νέου ! θεσμού, υπό τον όρο ότι ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ θα έχει πράγματι τη διακριτική ευχέρεια και της off the record ενημέρωσης και της καλλιέργειας σχέσεων με τους διπλωματικούς συντάκτες και τους ξένους ανταποκριτές. Δε θα περιοριστεί δηλαδή σ’ έναν διακοσμητικό ρόλο ανάγνωσης ανακοινώσεων και στερεότυπων απαντήσεων.
Είναι αυτονόητο ότι έναν τέτοιο ρόλο μπορεί να επωμιστεί μόνο έμπειρος και ικανός επαγγελματίας διπλωματικός του ΥΠΕΞ, γνώστης των θεμάτων σε αναλυτικό βάθος και με χάρισμα επικοινωνίας. Εύχεται κανείς η επιλογή να είναι τέτοια ώστε να προσδώσει το αναγκαίο κύρος και την αναγκαία αξιοπιστία που χρειάζεται ο νέος θεσμός στο ξεκίνημά του.