ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΜΠΑΤΗΣ: «Δούρειος Ίππος, η αμερικανική διείσδυση στήν Ελλάδα 1947 — 1967», εκδόσεις «Οδυσσέας», Αθήνα 1987, σ.σ. 271.
Το βιβλίο τού Γιάννη Ρουμπάτη έρχεται νά καλύψει ένα σημαντικό κενό στη λιγοστή άλλωστε, από άποψη ποιότητας, φιλολογία γιά τήν πιό κρίσιμη περίοδο τής μεταπολεμικής πολιτικής ιστορίας μας: τήν περίοδο πού αρχίζει με τόν εμφύλιο πόλεμο καί τό δόγμα Τρούμαν καί τελειώνει μέ τό στρατιωτικό πραξικόπημα τού 1967 καί τήν εγκαθίδρυση στυγνής στρατιωτικής δικτατορίας. Η μελέτη, πού αξιοποιεί δημοσιευμένα κι αδημοσίευτα κρατικά αρχεία των Ηνωμένων Πολιτειών καθώς καί τήν βασική βιβλιογραφία στά σχετικά Θέματα πού διαπραγματεύεται, επικεντρώνεται στήν σχέση ανάμεσα στόν ελληνικό στρατό καί τήν αμερικανική πολιτική απέναντι στήν Ελλάδα.
Όλα τά επιχειρήματα τού συγγραφέα συγκλίνουν στήν υποστήριξη καί τεκμηρίωση τής άποψης ότι η αμερικανική πολιτική στήν περίοδο αυτή αποσκοπούσε (καί πέτυχε φυσικά) νά δημιουργήσει καί νά διαψυλάξει στρατό τέτοιο πού νά ξεφεύγει από τόν έλεγχο τής πολιτικής ηγεσίας καί ταυτόχρονα ν’ αποτελεί αποτελεσματικό ιδεολογικό καί πολιτικό Θεματοφύλακα τού καθεστώτος. Σ’ αυτά τά πλαίσια, υποστηρίζει ο συγγραφέας, κεντρικός διατεταγμένος ρόλος τών ελληνικών ενόπλων δυνάμεων ήταν η διαφύλαξη τής εσωτερικής ασφάλειας κι όχι η αντιμετώπιση εξωτερικής απειλής. Η ένταξη τής Ελλάδας στο ΝΑΤΟ τό 1952 ενισχύει τις τάσεις αυτές. Η ασφάλεια τής χώρας υπάγεται πλέον στά γενικότερα συμφέροντα τής συμμαχίας πού δέν θά έπρεπε νά θεωρούνται^ ότι ταυτίζονταν εξ ορισμού μέ τά εθνικά συμφέροντα. Κατάληξη τού πλέγματος αυτού τών σχέσεων η επιβολή τής δικτατορίας τού 1967.
Παρά τήν συμβατική ιστοριογραφική της μορφή καί τήν εγγενή πλήν άρητη προσήλωση στήν αποδεικτική καί αποκλειστική αξία τού «αρχειακού υλικού» πού διακρίνει παρόμοιες εργασίες, η μελέτη τού Ρουμπάτη αποτελεί ισχυρό αντίδοτο απέναντι σέ απόψεις πού είτε ανάγουν τις εκβάσεις κρίσιμων πολιτικών συγκρούσεων σέ οικονομικά αίτια είτε στις μηχανορραφίες καί τις συνωμοσίες τού ξένου παράγοντα. Ο ιστός τών σχέσεων πού προσπαθεί νά ξετυλίξει ο Ρουμπάτης δείχνει ακριβώς ότι τό πρόβλημα είναι πολύ πιό σύνθετο. Αλλά ακριβώς η ίδια του η προσέγγιση εμπεριέχει ταυτόχρονα καί τόν κίνδυνο τής απομόνωσης τού εξωτερικού παράγοντα από όλο τό πλέγμα τών εσωτερικών πολιτικών σχέσεων. Καί πραγματικά σέ ορισμένες στιγμές αποκομίζει κανείς τήν εντύπωση ότι οι εξελίξεις προσλαμβάνουν από τόν συγγραφέα: «νομοτελειακό» χαρακτήρα.
Η ακριβής στάθμιση τού ρόλου τού ξένου παράγοντα είναι εξαιρετικά δύσκολη καί η λύση ότι ενσωματώνεται στόν εσωτερικό συσχετισμό τών πολιτικών δυνάμεων μολονότι ορθή, είναι μάλλον ανεπαρκής. Απ’ αυτή τήν άποψη, ο τίτλος καί υπότιτλος τής ελληνικής έκδοσης τής μελέτης (γιατί στήν ουσία αποτελεί μετάφραση τής αγγλικής — PELLA, 1987) ενισχύουν μάλλον παρά απομακρύνουν τούς κινδύνους μιάς υπερφορτισμένης μέ «ξένους δακτύλους» ανάγνωσης τής μελέτης, ενώ αντίθετα ο τίτλος τής αγγλικής έκδοσης (TANGLED WEBS) ανταποκρίνεται πιό πιστά στο περιεχόμενο τού βιβλίου. Δέν αντιλαμβάνομαι τήν σκοπιμότητα τής αλλοίωσης.
Ο ιστορικός τού εγγύς ή απώτατου μέλλοντος μπορεί πράγματι ν ανακαλύψει στά κρατικά αρχεία τών Ηνωμένων Πολιτειών τήν ανάμιξη κρατικών τους μηχανισμών στό στρατιωτικό πραξικόπημα τού 1967. Δέν θά γινόμασταν όμως σοφώτεροι. Γιατί οι πολιτικοί όροι πού επέτρεψαν τήν επέμβαση τού στρατού ανήκουν κατά κύριο λόγο στήν ευθύνη τών ελληνικών πολιτικών δυνάμεων τής εποχής.