Η Εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό

Τα αμερικανικά ΜΜΕ και οι εθνικές εκλογές στην Ελλάδα το 2012

Οι εκλογικές αναμετρήσεις της 6ης Μάϊου και 17ης Ιουνίου 2012 στην Ελλάδα αττοτέλεσαν σημαντικούς και καθοριστικούς πολιτικούς σταθμούς εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Η χώρα, παρά την επιτυχή έκβαση του πρωτοφανούς «κουρέματος» του δημόσιου χρέους της (PSI), βρισκόταν σε προφανές μεταβατικό πολιτικό στάδιο, με βαθύτατα κλονισμένο πολιτικό σύστημα και με εμφανείς και υπόγειες πολιτικές ανακατατάξεις. Οι πιθανότητες εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη -το διαβόητο Grexit- και άτακτης χρεοκοπίας κάθε άλλο παρά είχαν εκλείψει, με όλες τις καταστροφικές συνέπειες τόσο για τη χώρα όσο και για την Ευρώπη. Το εφιαλτικό αυτό σενάριο τροφοδοτούνταν σταθερά και ενσυνείδητα από εσμό γνωστών ή και κατ’ επάγγελμα καταστροφολόγων και κινδυνολόγων σε ημεδαπή και αλλοδαπή, για λόγους που δεν μπορούν να εξεταστούν και να συζητηθούν εδώ.

Γεγονός, πάντως, είναι ότι δικαιολογημένα οι προβολείς των παγκόσμιων ΜΜΕ στράφηκαν στις δυο αυτές κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ελλάδα. Η μελέτη που δημοσιεύει το περιοδικό καταγράφει ακριβώς την κάλυψη αυτή από ορισμένα πολύ σημαντικά αμερικανικά Μέσα. Ο σκοπός, η επιστημονική μεθοδολογία και τα ευρήματα παρουσιάζονται με σαφήνεια στα τμήματα «Εισαγωγή» και «Συζήτηση» με πολύτιμα συμπεράσματα για την εικόνα τη χώρας μας στην Αμερική κι αυτό έχει ιδιαίτερη πολιτική και επικοινωνιακή σημασία, αν μη τι άλλο διότι οι εκλογικές αυτές αναμετρήσεις έστρεψαν αναγκαστικά τα παγκόσμια ΜΜΕ σε ορισμένες ενδιαφέρουσες πτυχές του πολιτικού, κοινωνικού και πολιτισμικού βίου μας.

Η μελέτη που παρουσιάζουμε έγινε στο Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας της Ουάσιγκτον από την Ακόλουθο Μαρία Γαλανού και πληροί τις πιο σύγχρονες μεθοδολογικές προδιαγραφές. Ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο too 2012.

Πρόκειται για τη 2η μελέτη της Μαρίας Γαλανού. Η πρώτη αφορούσε στην κάλυψη της ελληνικής οικονομικής κρίσης από επιλεγμένα αμερικανικά ΜΜΕ στη περίοδο Ιανουάριος-Μάιος 2010, μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό (βλ. τεύχος 24 Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2011 -Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2012). Μολονότι οι στόχοι των δυο μελετών είναι εμφανώς διαφορετικοί, στην ουσία η δεύτερη συμπληρώνει την πρώτη με πολύτιμα ποιοτικά συμπεράσματα. Κατά συνέπεια, θα μπορούσαν και οι δυο να διαβαστούν παράλληλα και συμπληρωματικά.

Σε συνθήκες εμφανούς πλην όμως επισφαλούς μεταστροφής των ξένων ΜΜΕ έναντι του «ελληνικού προβλήματος» επί το θετικότερον-πράγμα που ισχύει επίσης για τη σταδιακή ανάκτηση της πολιτικής αξιοπιστίας λόγω ορισμένων δημοσιονομικών επιδόσεων- τέτοιες κι άλλες παρόμοιες μελέτες μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο οδηγό και βοήθημα για τον σχεδίασμά και την εφαρμογή μιας εθνικής επικοινωνιακής πολιτικής.

Πρόκειται για θέμα στο οποίο θα επανέλθουμε εφόσον το πρόβλημα της εικόνας της χώρας στο εξωτερικό, αναμφίβολα συνάρτηση πολλών παραγόντων, θα έπρεπε να βρίσκεται στο επίκεντρο της κυβερνητικής πολιτικής.

Αμερικανικά ΜΜΕ και ελληνικές εκλογές 2012

Η εικόνα της Ελλάδας Εισαγωγή

Έρευνα-Σύνταξη:

ΜΑΡΙΑ ΓΑΛΑΝΟΥ

Επιμέλεια:

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΠΕΤΑΝΓΙΑΝΝΗΣ

Ουάσιγκτον; Δεκέμβριος 2012

Τα τελευταία τρία χρόνια, από την απαρχή της καταιγιστικής οικονομικής κρίσης και της κρίσης δημοσίου χρέους, η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό δέχεται συνεχή πλήγματα. Η βαθύτατη οικονομική και δημοσιονομική περιδίνηση της χώρας σε συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αλλά ιδιαίτερα ευρωπαϊκής, την έθεσε αναπόφευκτα, ως τον πιο αδύνατο κρίκο της ευρωζώνης, στο προσκήνιο και μάλιστα στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας σε καθημερινή σχεδόν βάση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η έμφαση αυτής της άνευ ιστορικού προηγουμένου δημοσιογραφικής κάλυψης επικεντρώθηκε στις οικονομικές εξελίξεις, αναδεικνύοντας τις αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και την ανικανότητα του πολιτικού συστήματος και του κράτους να αντιμετωπίσουν την κρίση. Θα ήταν περίεργο αν στην πρωτοφανή αυτή κάλυψη από τα παγκόσμια ΜΜΕ δεν εμφανίζονταν, σε αντίθεση με πολλές ορθές κρίσεις και αξιολογήσεις για την κατάσταση, τα συνήθη εκείνα στερεότυπα που αποδίδονται στη χώρα και το λαό της, στερεότυπα τα οποία συντηρούνται και αντέχουν στο χρόνο για λόγους που δεν είναι δυνατόν να μελετηθούν στην παρούσα μελέτη. Η ένταση της κάλυψης λογικό ήταν να συσχετιστεί κυρίως με τις εξελίξεις στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη ζώνη του ευρώ. Έτσι, παρατηρείται ότι η κάλυψη του ελληνικού προβλήματος αυξανόταν εν όψει λήψης σημαντικών αποφάσεων σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο -με όλο το δράμα που τις συνόδευε- και μειωνόταν όταν λαμβάνονταν πλέον οι σχετικές αποφάσεις, όπως επί παραδείγματι μετά την εκταμίευση κάποιας προσδοκώμενης ή επικείμενης αλλά συνήθως επισφαλούς δόσης των δανειστών μας.

Ωστόσο, στο «σωτήριο» (;) έτος 2012, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η κάλυψη των δυο εθνικών εκλογικών αναμετρήσεων που διεξήχθη- σαν στις 6 Μάϊου και 17 Ιουνίου. Η έκταση της κάλυψης ήταν μεγάλη πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις εκλογές, ιδιαίτερα δε στο διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δυο εκλογικών αναμετρήσεων. Η κάλυψη των πολιτικών εξελίξεων της περιόδου αυτής ανέδειξε «εικόνες» της Ελλάδας που ξεπερνούσαν την οικονομική κατάσταση της χώρας υπό τη στενή έννοα και επεκτείνονταν σε σημαντικές πτυχές του κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού της βίου.

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο επελέγη και η συγκεκριμένη χρονική περίοδος για τη διεξαγωγή της έρευνας. Έθεσε δηλαδή στόχο να εξετάσει το πώς καλύφθηκαν οι εκλογές στην Ελλάδα από τις κύριες αμερικανικές εφημερίδες και ποια εικόνα προέκυψε τελικά, από την κάλυψη αυτή, σχετικά με τη χώρα μας.

Δυστυχώς, ελλείψει χρόνου και μέσων δεν κατέστη δυνατή η επέκταση της ερευνητικής προσπάθειας ώστε να συμπεριληφθούν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, τα διάφορα ηλεκτρονικά Μέσα της διαδικτυακής ζούγκλας, καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πράγμα που θα έδινε μια άλλη διάσταση στο θέμα μας.

Σημειώνεται επίσης ότι για λόγους πληρότητας και σαφήνειας θεωρήθηκε αναγκαίο να συμπεριληφθούν στην πρώτη δημόσια παρουσίαση της μελέτης αυτής τόσο τα ερευνητικά ερωτήματα όσο και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε. Κρίθηκε επίσης σκόπιμο να διατηρηθούν τα γραφήματα, ώστε η «απεικόνιση» των ευρημάτων να γίνει παραστατικά κατά τον καλύτερο τρόπο. Το τμήμα της Συζήτησης για τα ευρήματα παραμένει ολόκληρο, ενώ κρίθηκε επίσης χρήσιμη για τον αναγνώστη και ερευνητή η παράθεση στο τέλος του σχετικού Τυπολογίου.

Ερευνητικά ερωτήματα

1. Πώς απεικονίζεται η Ελλάδα στα δημοσιεύματα για την Ελλάδα και τις εκλογές;

1α. Εντοπίζονται θετικές λέξεις/ επίθετα που περιγράφουν την Ελλάδα, τους Έλληνες και την ελληνική πολιτική και οικονομική κατάσταση;

1β. Εντοπίζονται αρνητικές λέξεις/επίθετα που περιγράφουν την Ελλάδα, τους Έλληνες και την ελληνική πολιτική και οικονομική κατάσταση;

2. Πού δίνεται έμφαση στα δημοσιεύματα για την Ελλάδα και τις εκλογές;

2α. Ποιο είναι το κύριο θέμα των δημοσιευμάτων (topic);

2β. Ποια είναι τα κυρία υποθέματα (theme);

3. Πώς παρουσιάζεται το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας;

3α. Ποια σενάρια προβάλλονται σε σχέση με το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας: Η Ελλάδα θα φύγει από την ευρωζώνη ή όχι;

3β. Τι προτάσεις προβάλλονται για το τι θα έπρεπε να κάνει η Ελλάδα: Η Ελλάδα πρέπει να φύγει από την ευρωζώνη ή όχι;

3γ. Το ελληνικό οικονομικό πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας είναι σκληρό αλλά αναγκαίο ή θα έπρεπε να αναθεωρηθεί;

3δ. Έχει η Ελλάδα ελπίδα για ένα βιώσιμο οικονομικό μέλλον ή όχι;

Μεθοδολογία

Σκοπός της έρευνας ήταν να διαπιστώσει πώς οι κυριότερες αμερικανικές εφημερίδες κάλυψαν τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών της 6ης Μάϊου, καθώς και τις πολιτικές εξελίξεις των επόμενων ημερών, μέχρι και τις εκλογές της 17ης Ιουνίου. Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν οι ημέρες από την 7η Μάϊου, την επομένη των εκλογών που οι έντυπες εκδόσεις των εφημερίδων άρχισαν να δημοσιεύουν άρθρα για τα αποτελέσματά τους, έως και την 17η Ιουνίου, την ημέρα διεξαγωγής των επόμενων εκλογών. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ποσοτική ανάλυση περιεχομένου. Οι μονάδες ανάλυσης ήταν τα άρθρα, δηλαδή τα κείμενα, εξαιρώντας τυχόν φωτογραφικό υλικό. Επιπλέον, εξετάστηκαν μόνο τα δημοσιεύματα των έντυπων εκδόσεων των εφημερίδων, εξαιρώντας το διαδικτυακό περιεχόμενο.

Οι εφημερίδες που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα ήταν οι εξής:

The Wall Street Journal, USA Today, New York Times, Los Angeles Times, Washington Post και Washington Times.

Οι πέντε πρώτες συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων εφημερίδων των ΗΠΑ από άποψη κυκλοφορίας. Η Washington Times έχει πολύ μικρή κυκλοφορία σε σχέση με τις υπόλοιπες. Συγκεκριμένα, βρίσκεται κάτω από τις εκατό πρώτες αμερικανικές εφημερίδες. Ωστόσο, αποφασίστηκε η συμπερίληψή της στην έρευνα, διότι έχει σχετική επιρροή στην Ουάσιγκτον, καθώς διαβάζεται από μέλη του Κογκρέσου και δη άκρως συντηρητικά στην πολιτική τους τοποθέτηση.

Η συγκομιδή των άρθρων έγινε με τη χρήση ψηφιακής βάσης δεδομένων (Lexis-Nexis) και τις λέξεις κλειδιά «Greece or Greek and Election». Αφού συγκεντρωθήκαν όλα τα άρθρα, εξαιρέθηκαν αυτά που δεν αναφέρονταν στις ελληνικές εκλογές. Ο τελικός αριθμός των άρθρων ανήλθε στα 400. Από αυτά επελέγησαν με τυχαίο τρόπο τα 200, τα οποία αποτέλεσαν και το αντικείμενο της έρευνας.

Τα άρθρα εξετάστηκαν με βάση προκατασκευασμένες κατηγορίες, οι οποίες ανταποκρίνονταν στα ερευνητικά ερωτήματα. Η καθημερινή επαφή μας με τα αμερικανικά δημοσιεύματα επέτρεψε την κατασκευή των κατηγοριών αυτών, οι οποίες αποτυπώθηκαν σε ένα τυπολόγιο αποτελούμενο από 35 μεταβλητές. Οι πρώτες οκτώ μεταβλητές αφορούν στην περιγραφή των δημοσιευμάτων με βάση την εφημερίδα, το είδος του δημοσιεύματος, την ημερομηνία και τον συντάκτη. Οι επόμενες έξι μεταβλητές εξετάζουν το πώς απεικονίζονται η Ελλάδα, οι Έλληνες και η ελληνική πολιτική και οικονομική κατάσταση. Οι μεταβλητές 15 έως 25 εξετάζουν το κύριο θέμα των δημοσιευμάτων (topic), καθώς και τα κύρια υποθέματα (themes). Τέλος, οι υπόλοιπες μεταβλητές εξετάζουν το πώς απεικονίζεται το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή της στην ευρωζώνη, καθώς και στις απόψεις για το αν έχει ελπίδα να ξεπεράσει την κρίση.

Η κωδικοποίηση των άρθρων έγινε από δυο κωδικοποιητές, τη συντάκτρια του παρόντος και τον εκπαιδευόμενο του ΓΤΕ Ουάσιγκτον Eric Ciulla.

Αποτελέσματα

Από τα 200 δημοσιεύματα που εξετάστηκαν, 74 (37%) δημοσιεύθηκαν στη New York Times, 42 (21%) στην Washington Post, 35 (17,5%) στην Wall Street Journal, 22 (11%) στην Los Angeles Times, 16 (8%) στην USA Today και 11 (5,5%) στην Washington Times (βλ. Γράφημα 1).

Τα περισσότερα άρθρα δημοσιεύθηκαν το Μάιο (129), πράγμα αναμενόμενο, αφού οι περισσότερες από τις εξεταζόμενες ημέρες ήταν το Μάιο. Επιπλέον, μόνο 28 (14%) άρθρα ήταν πρωτοσέλιδα. Όσον αφορά το είδος του δημοσιεύματος, τα περισσότερα ήταν δημοσιογραφικές αναλύσεις (147, 73,5%), ενώ ακολουθούν τα ρεπορτάζ (33, 16,5%), τα άρθρα γνώμης (12, 6%) και τα κύρια άρθρα (7, 3.5%). Καταγράφηκε και μία μόνο συνέντευξη (0,5%) (βλ. Γράφημα 2).

Σε σχέση με το συντάκτη των δημοσιευμάτων, τα περισσότερα έχουν γραφτεί από δημοσιογράφους που ανήκουν στο δυναμικό των εφημερίδων (84, 42%), ακολουθούμενα από αυτά που έχουν γραφτεί από ανταποκριτές στην Αθήνα (68, 34%), και αυτά που έχουν γραφτεί από ανταποκριτές σε άλλα μέρη του κόσμου (26, 13%). Τέλος, 13 δημοσιεύματα προέρχονται από πρακτορεία (6,5%), ενώ εννέα δεν είχαν σαφή προέλευση (βλ. Γράφημα 3).

Το πρώτο ερευνητικό ερώτημα στοχεύει στο να καταγράψει πώς απεικονίζονται η Ελλάδα, οι Έλληνες και η ελληνική πολιτική και οικονομική κατάσταση. Συγκεκριμένα, αναζητήθηκαν θετικές και αρνητικές λέξεις και επίθετα που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα, τους Έλληνες και την ελληνική πολιτική και οικονομική κατάσταση. Από τα συνολικά 200 δημοσιεύματα, πολύ λίγα περιείχαν κάποια θετική λέξη ή επίθετο. Αντιθέτως, η πλειονότητα των δημοσιευμάτων περιείχε αρνητικές λέξεις και επίθετα. Τα περισσότερα αρνητικά επίθετα και λέξεις εντοπίστηκαν σε σχέση με την οικονομική κατάσταση, ακολουθούμενα από αυτά για την πολιτική κατάσταση.

Στον παρακάτω πίνακα, παραθέτουμε παραδείγματα από τις θετικές και αρνητικές λέξεις και επίθετα που χρησιμοποιήθηκαν για να χαρακτηρίσουν την Ελλάδα, τους Έλληνες και την ελληνική οικονομική και πολιτική κατάσταση.

Σχετικά με το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα που εξετάζει το κύριο θέμα και υποθέματα των δημοσιευμάτων, τα περισσότερα δημοσιεύματα είχαν ως κύριο θέμα τις συνέπειες που θα μπορούσαν να έχουν οι εκλογές για την Ελλάδα (98, 49%), ενώ ακολουθούν αυτά που είχαν ως κύριο θέμα τις συνέπειες των εκλογών για την Ευρώπη και την ευρωζώνη (43, 21,5%). Στη συνέχεια, εντοπίζονται τα δημοσιεύματα με κύριο θέμα τις αντιδράσεις των αγορών σε σχέση με τις εξελίξεις (25, 12,5%) και τέλος αυτά με κύριο θέμα τις συνέπειες των εκλογών και των σχετικών εξελίξεων για τις ΗΠΑ (14, 7%). Καταγράφηκαν και 20 άρθρα με κύριο θέμα «άλλο» (βλ. Γράφημα 4).

Σε σχέση με τα υποθέματα των δημοσιευμάτων, τα πιο συχνά, με φθίνουσα σειρά, ήταν η ερμηνεία της ελληνικής ψήφου ως απόρριψης της λιτότητας, η άνοδος του πολιτικού εξτρεμισμού, τα προφίλ των δύο κύριων πολιτικών αντιπάλων (Σαμαράς, Τσότρας), οι προειδοποιήσεις των Ευρωπαίων ηγετών ότι η Ελλάδα πρέπει να τηρήσει τις οικονομικές της δεσμεύσεις, η ερμηνεία της ελληνικής ψήφου ως ψήφου διαμαρτυρίας, η αστάθεια και ανασφάλεια ως αποτέλεσμα των εκλογών, οι πιθανές αρνητικές συνέπειες για την Ελλάδα αν εκλεγόταν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι πιθανές θετικές συνέπειες για την Ελλάδα αν εκλεγόταν η ΝΔ. Τα λιγότερο συχνά υποθέματα ήταν οι πιθανές θετικές συνέπειες για την Ελλάδα αν εκλεγόταν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι πιθανές αρνητικές συνέπειες για την Ελλάδα αν εκλεγόταν η ΝΔ (βλ. Γράφημα 5).

Το τρίτο και τελευταίο ερευνητικό ερώτημα ασχολήθηκε με το πώς τα δημοσιεύματα παρουσίαζαν το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας, ιδιαίτερα σε σχέση με την ευρωζώνη και με το αν υπήρχαν προτάσεις σχετικά με το τι θα έπρεπε να κάνει η χώρα. Όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα, λίγα δημοσιεύματα παρουσίασαν μια ξεκάθαρη πρόβλεψη σχετικά με το αν η Ελλάδα θα φύγει από την ευρωζώνη ή όχι. Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των δημοσιευμάτων ανέφεραν ότι υπάρχει πιθανότητα η Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη. Παρομοίως, λίγα άρθρα παρείχαν σαφείς συμβουλές σχετικά με το τι θα έπρεπε να κάνει η Ελλάδα, δηλαδή να μείνει ή να φύγει από την ευρωζώνη. Παρ’ όλα αυτά, η συμβουλή ότι η Ελλάδα πρέπει να μείνει στην ευρωζώνη υπερισχύει αριθμητικά της συμβουλής ότι πρέπει να φύγει. Επιπλέον, η άποψη ότι το οικονομικό πρόγραμμα της Ελλάδας πρέπει να αναθεωρηθεί καταγράφηκε πιο πολύ από την άποψη ότι είναι σκληρό αλλά αναγκαίο. Λίγα άρθρα, επίσης, περιείχαν σαφείς απόψεις σχετικά με το αν η Ελλάδα έχει ελπίδα για ένα βιώσιμο οικονομικό μέλλον. Τέλος, σενάρια οικονομικής/ πολιτικής/ κοινωνικής καταστροφής στην Ελλάδα ήταν παρόντα σε περισσότερα από τα μισά δημοσιεύματα. Τέτοια σενάρια περιλαμβάνουν τις επώδυνες επιπτώσεις για την Ελλάδα σε περίπτωση εξόδου της χώρας από το ευρώ, όπως κατά 50% υποτίμηση του νέου νομίσματος, υπερπληθωρισμό, «επιδρομή» στις τράπεζες.

Συζήτηση

Είναι αναμφισβήτητο ότι οι ελληνικές εκλογές του Μάϊου και του Ιουνίου 2012 έτυχαν εκτενέστατης κάλυψης από τα αμερικανικά ΜΜΕ. Η ανησυχία για την έκβασή τους ήταν εμφανής στα δημοσιεύματα όλων των εφημερίδων που εξετάστηκαν, ενώ αρκετές φορές, ορισμένα δημοσιεύματα βρέθηκαν στην πρώτη σελίδα.

Τα δημοσιεύματα που εξετάστηκαν μπορούν να χωρισθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Η πρώτη συμπεριλαμβάνει τα δημοσιεύματα εκείνα που ασχολούνται με τα αποτελέσματα των πρώτων εκλογών και τοποθετούνται χρονικά πιο κοντά στην 7η Μάϊου. Εδώ εντοπίζονται δημοσιεύματα που καταγράφουν το τι σημαίνουν τα αποτελέσματα των εκλογών αυτών για την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Επιπλέον, εδώ εντοπίζονται οι ερμηνείες περί ελληνικής ψήφου ως απόρριψης της λιτότητας, ψήφου διαμαρτυρίας, καθώς σημειώνεται και η άνοδος του πολιτικού εξτρεμισμού (άκρα Δεξιά και άκρα Αριστερά). Η δεύτερη κατηγορία οριοθετείται από τη στιγμή που προκηρύσσονται οι νέες εκλογές, οπότε και η ειδησεογραφική κάλυψη στρέφεται προς την προβολή των δύο κύριων πολιτικών αντιπάλων, δηλαδή της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, την ανάλυση σεναρίων της επόμενης μέρας και τις προειδοποιήσεις που Ευρωπαίοι ηγέτες απευθύνουν στην Ελλάδα για τη συνέχιση της χρηματοδότησής της και της παραμονής της στο ευρώ.

Αυτό που έγινε ιδιαίτερα εμφανές μέσω της δημοσιογραφικής κάλυψης ήταν το ότι η δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας έχει οδηγήσει σε σοβαρά πολιτικά προβλήματα, τα οποία οξύνθηκαν και αναδείχθηκαν ιδιαίτερα με τις εκλογές. Η πολιτική κατάσταση της Ελλάδας περιγράφεται με ιδιαίτερη γλαφυρότητα ως χάος, αδιέξοδο, δράμα, παράλυση. Εξάλλου, στο ένα τρίτο των δημοσιευμάτων έγινε συγκεκριμένη αναφορά στην αστάθεια και την ανασφάλεια, στις οποίες οδήγησαν τη χώρα οι πρώτες εκλογές.

Η περιγραφή της οικονομικής κατάστασης συνέχισε φυσικά να είναι αρνητική, καθώς τα θέματα που διακυβεύονταν με τις εκλογές ήταν ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, οι εκλογές συνδέθηκαν με το μέλλον της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Ενώ τα δημοσιεύματα και οι απόψεις που παρουσίαζαν δίσταζαν να προχωρήσουν σε προβλέψεις σχετικά με το αν η Ελλάδα θα αποχωρούσε, τελικά, από την ευρωζώνη, παρ’ όλα αυτά, η συντριπτική πλειονότητά τους αναφερόταν στο λεγόμενο Grexit παρουσιάζοντάς το ως σοβαρό ενδεχόμενο.

Ένα μοτίβο, το οποίο δεν συμπεριλήφθηκε στην αρχική έρευνα, αλλά έγινε φανερό κατά την εξέταση των δημοσιευμάτων, ήταν η παρουσίαση των επαναληπτικών εκλογών της 17ης Ιουνίου ως de facto δημοψηφίσματος για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Αν και η κατηγορία αυτή δεν συμπεριλαμβάνεται τυπικά στην έρευνα, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι πάνω από τα μισά δημοσιεύματα παρουσίασαν το μοτίβο αυτό.

Αξιοσημείωτο είναι ακόμη ότι οι αρνητικές εικόνες που προβλήθηκαν αφορούσαν κυρίως την πολιτική και οικονομική κατάσταση της Ελλάδας και όχι την Ελλάδα ως χώρα και τους Έλληνες ως λαό. Αυτό συνιστά ιδιαίτερα σημαντική στροφή σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα του Γραφείου μας (Ιούλιος 2010), όπου είχε καταγραφεί η αναπαραγωγή στερεοτύπων για τους Έλληνες. Οδηγείται, λοιπόν, κανείς στο συμπέρασμα, για άλλη μια φορά, ότι η αρνητική ειδησεογραφική κάλυψη συνδέεται άμεσα με τις συγκεκριμένες αρνητικές εξελίξεις εντός Ελλάδας, αποτελεί δηλαδή απεικόνιση της εσωτερικής μας πραγματικότητας.

Πίνακας 1

	Ναι		Όχι
Μεταβλητή (Ν = 200)	f	%	f	%
V9 – Θετικά για Ελλάδα/Έλληνες	9	4.5	191	95.5
V12 – Αρνητικά για Ελλάδα/Έλληνες	39	20	161	80.5
V10 – Θετικά για ελληνική πολιτική κατάσταση	1	0.5	199	99.5
V13 – Αρνητικά για ελληνική πολιτική κατάσταση	116	58	84	42
V11 – Θετικά για ελληνική οικονομική κατάσταση	1	0.5	199	99.5
V14 – Αρνητικά για ελληνική οικονομική κατάσταση	129	65	71	35.5

V= variable (μεταβλητή) f= frequency (συχνότητα)

Πίνακας 2

	Ελλάδα/Έλληνες	Πολιτική Κατάσταση	Οικονομική Κατάσταση
Θετικά	* “Greece part of our family” (δήλωση Barroso) * “Greeks reserve the right to say no to Brussels”		Too much austerity, people have done enough
Αρνητικά	Tax evaders, corrupt, profligate, patronage, bloated bureaucracy, jungle of laws, fragile member of the EU, fraction country, embattled Greece, threat, delusion of grandeur, fatal sense of entitlement	Political paralysis, stalemate, impasse, drama, deadlock, breakdown, political vacuum, turmoil, panic	Budget mess, financial crash, paralyzed economy, Greek drama, Greek contagion, threat, uniquely severe debt crisis, finances on life support, economic implosion, isolated economy, typhoon Greece, Too late for Greece, only painful choices

Πίνακας 3

	Ναι		Όχι
Μεταβλητή (Ν = 200)	f	%	f	%
V26 – Η Ελλάδα θα φύγει από την ευρωζώνη	6	3	194	97
V27 – Η Ελλάδα δεν θα φύγει από την ευρωζώνη	8	4	192	96
V28 – Η Ελλάδα μπορεί να φύγει από την ευρωζώνη	155	77.5	45	22.5
V29 – Η Ελλάδα πρέπει να βγει από την ευρωζώνη	10	5	190	95
V30 – Η Ελλάδα δεν πρέπει να βγει από την ευρωζώνη	37	18.5	163	81.5
V31 – Το οικονομικό πρόγραμμα σκληρό, αλλά αναγκαίο	60	30	140	70
V32 – Το οικονομικό πρόγραμμα πρέπει να αναθεωρηθεί	84	42	116	58
V33 – Ύπαρξη ελπίδας βιώσιμου μέλλοντος	12	6	188	94
V34 – Μη ύπαρξη ελπίδας βιώσιμου μέλλοντος	15	7.5	185	92.5
V35 – Σενάρια κατάρρευσης	109	54.5	91	45.5

V= variable (μεταβλητή) f= frequency (συχνότητα)

Τυττολόγιο

Μεταβλητή	Όνομα Κατηγορίας	Κωδικοί Κατηγορίας	Οδηγίες
Γενικές Πληροφορίες
V1	Κωδικοττοιητής (1,2)	1: Μαρία 2: Eric
V2	Αύξων αριθμός δημοσιεύματος	001…	Απαρίθμησε τα δημοσιεύματα με τη σειρά, ανεξάρτητα από την ε/φ ή την ημερομηνία, ξεκινώντας από το 001.
V3	Εφημερίδα (1-6)	1: WSJ 2: USA Today 3: NY Times 4: LA Times 5: Washington Post 6: Washington Times
V4	Μήνας (5,6)	Μάιος: 5 Ιούνιος: 6
V5	Μέρα (01-31)	01 to 31
V6	Πρωτοσέλιδο (1-3)	1: Ναι 2: Όχι 3: Δεν γνωρίζω	Επίλεξε «ναι» αν το δημοσίευμα δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα της ε/φ, «όχι» αν σε άλλη σελίδα και «δεν γνωρίζω» αν δεν είναι σαφές.
V7	Είδος Δημοσιεύματος (1-6)	1: ρεπορτάζ 2: ειδησεογραφική ανάλυση 3: κύριο άρθρο 4: άρθρο γνώμης 5: συνέντευξη 6: επιστολή	Ως ρεπορτάζ χαρακτηρίζονται τα δημοσιεύματα που καλύπτουν τελευταίες ειδήσεις (48ώρου) και έχουν ως κύριο αντικείμενο τις ειδήσεις αυτές. Ως ειδησεογραφικές αναλύσεις χαρακτηρίζονται τα δημοσιεύματα που αναλύουν την ελληνική οικονομική και/ ή πολιτική κατάσταση, αλλά δεν συνδέονται άμεσα με την επικαιρότητα.
V8	Πηγή	1: Δημοσιογράφος ε/φ 2: Ανταποκριτής στην Αθήνα 3: Ανταποκριτής αλλού 4: Πρακτορείο 5: ασαφής πηγή
1
1α
V9	Υπάρχουν θετικές λέξεις/ επίθετα που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα ή τους Έλληνες (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν υπάρχουν ένα ή περισσότερα θετικά επίθετα ή λέξεις που περιγράφουν την Ελλάδα ή τους Έλληνες, επίλεξε «ναι». Παραδείγματα: “hardworking” ή άλλες λέξεις που αναδεικνύ- ουν τις θυσίες των Ελλήνων και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν από την κρίση.
V10	Υπάρχουν θετικές λέξεις/ επίθετα που χαρακτηρίζουν την ελληνική πολιτική κατάσταση (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν υπάρχουν ένα ή περισσότερα θετικά επίθετα ή λέξεις που περιγράφουν την ελληνική πολιτική κατάσταση, επίλεξε «ναι». Παραδείγματα: “stable government” ή “democratic process” referring to the elections.
V11	Υπάρχουν θετικές λέξεις/ επίθετα που χαρακτηρίζουν την ελληνική οικονομική κατάσταση (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν υπάρχουν ένα ή περισσότερα θετικά επίθετα ή λέξεις που περιγράφουν την ελληνική οικονομική κατάσταση, επίλεξε «ναι». Παραδείγματα: “sustainable economy” ή επιτεύγματα στη μείωση του ελλείμματος.
1β
V12	Υπάρχουν αρνητικές λέξεις/ επίθετα που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα ή τους Έλληνες (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν υπάρχουν ένα ή περισσότερα αρνητικά επίθετα ή λέξεις που περιγράφουν την Ελλάδα ή τους Έλληνες, επίλεξε «ναι». Παραδείγματα: “lazy” ή “profligate” ή “failed state.”
V13	Υπάρχουν αρνητικές λέξεις/ επίθετα που χαρακτηρίζουν την ελληνική πολιτική κατάσταση (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν υπάρχουν ένα ή περισσότερα αρνητικά επίθετα ή λέξεις που περιγράφουν την ελληνική πολιτική κατάσταση, επίλεξε «ναι». Παραδείγματα: “unstable” or “political chaos.”
V14	Υπάρχουν αρνητικές λέξεις/ επίθετα που χαρακτηρίζουν την ελληνική οικονομική κατάσταση (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν υπάρχουν ένα ή περισσότερα αρνητικά επίθετα ή λέξεις που περιγράφουν την ελληνική οικονομική κατάσταση, επίλεξε «ναι». Παραδείγματα: “basket case economy” ή “failed economy.”
2
2α
V15	Κύριο θέμα δημοσιεύματος. (1-6)	1: συνέπειες των εκλογών για την Ελλάδα 2: συνέπειες των εκλογών για την Ευρώπη/ ευρωζώνη 3: συνέπειες των εκλογών για τις ΗΠΑ 4: αντιδράσεις των αγορών 5: Αλλο	To κύριο θέμα είναι αυτό που καλύπτεται εκτενέστερα στο πλαίσιο κάθε δημοσιεύματος. Η έκταση κρίνεται από το «χώρο» που αφιερώνεται για κάθε θέμα, την ιεράρχηση της παρουσίασης των θεμάτων και τους τίτλους.
2β
V16	Η ελληνική ψήφος ως απόρριψη της λιτότητας. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Για τις μεταβλητές V16 -V25, επίλεξε «ναι» αν το υποθέμα είναι παρόν στο δημοσίευμα
V17	Άνοδος πολιτικού εξτρεμισμού. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Εδώ να συμπεριλάβεις την άνοδο της άκρας Δεξιάς και της άκρας Αριστεράς.
V18	Η ελληνική ψήφος ως ψήφος διαμαρτυρίας ενάντια στο πολιτικό κατεστημένο. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Εδώ να συμπεριλάβεις την έννοια της ήττας των «κατεστημένων» πολιτικών.
V19	Αστάθεια/ ανασφάλεια ως αποτέλεσμα των εκλογών. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V20	Προειδοποιήσεις Ευρωπαίων ηγετών σε σχέση με τις δεσμεύσεις της Ελλάδας για δημοσιονομική προσαρμογή. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V21	Πιθανές θετικές συνέπειες από την εκλογή της ΝΔ. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V22	Πιθανές αρνητικές συνέπειες από την εκλογή. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V23	Πιθανές θετικές συνέπειες από την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V24	Πιθανές αρνητικές συνέπειες από την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V25	Προφίλ των δυο κύριων πολιτικών αντιπάλων (Σαμαράς, Τσίπρας). (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
3
3α
V26	Η Ελλάδα θα φύγει από την ευρωζώνη. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν το δημοσίευμα (ο συντάκτης ή κάποιος η γνώμη του οποίου μεταφέρεται μέσα σε αυτό) προβλέπει ότι η Ελλάδα θα βγει από την ευρωζώνη, επίλεξε «ναι».
V27	Η Ελλάδα δεν θα φύγει από την ευρωζώνη. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν το δημοσίευμα (ο συντάκτης ή κάποιος η γνώμη του οποίου μεταφέρεται μέσα σε αυτό) προβλέπει ότι η Ελλάδα δεν θα βγει από την ευρωζώνη, επίλεξε «ναι».
V28	Η Ελλάδα μπορεί να φύγει από την ευρωζώνη. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν το δημοσίευμα (ο συντάκτης ή κάποιος η γνώμη του οποίου μεταφέρεται μέσα σε αυτό) προβλέπει ότι η Ελλάδα μπορεί να βγει από την ευρωζώνη, επίλεξε «ναι».
3β
V29	Η Ελλάδα θα έπρεπε να φύγει από την ευρωζώνη. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν το δημοσίευμα (ο συντάκτης ή κάποιος η γνώμη του οποίου μεταφέρεται μέσα σε αυτό) προτείνει η Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη, επίλεξε «ναι».
V30	Η Ελλάδα δεν πρέπει να φύγει από την ευρωζώνη (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Αν το δημοσίευμα (ο συντάκτης ή κάποιος η γνώμη του οποίου μεταφέρεται μέσα σε αυτό) προτείνει η Ελλάδα να μην βγει από την ευρωζώνη, επίλεξε «ναι».
3γ
V31	Το ελληνικό πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας είναι σκληρό αλλά αναγκαίο. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Για τις μεταβλητές V31-32, λάβε υπόψη απόψεις που παρουσιάζονται σαφώς από το άρθρο. Επίλεξε «ναι» αν η άποψη είναι παρούσα στο δημοσίευμα.
V32	Το ελληνικό πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας πρέπει να αναθεωρηθεί. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
3δ
V33	Η Ελλάδα έχει ελπίδα για ένα βιώσιμο οικονομικό μέλλον. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι	Για τις μεταβλητές V33-34, λάβε υπόψη απόψεις που παρουσιάζονται σαφώς από το άρθρο. Επίλεξε «ναι» αν η άποψη είναι παρούσα στο δημοσίευμα.
V34	Η Ελλάδα δεν έχει ελπίδα για βιώσιμο οικονομικό μέλλον. (1-2)	1: Ναι 2: Όχι
V35	Σενάρια οικονομικής/ πολιτικής/ κοινωνικής κατάρρευσης στην Ελλάδα.	1: Ναι 2: Όχι	Έπλεξε «ναι» αν ένα ή περισσότερα σενάρια οικονομικής, πολιτικής ή κοινωνικής κατάρρευσης παρουσιάζονται στο δημοσίευμα.