ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΣΕ ΤΟΜΟ ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ Α’ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ
«Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο: Τομές και συνέχειες στην ελληνιστική και ρωμαϊκή παράδοση». Κέντρο Βυζαντινών Ερεννών/EJE, Αθήνα 1989.
Ο τόμος περιέχει τα πρακτικά του Α’ Διεθνούς Συμποσίου για την καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο που έγινε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1988 και στο οποίο συμβάλλουν με ανακοινώσεις-εισηγήσεις Έλληνες και ξένοι ιστορικοί και μελετητές.
Πρόκειται κατ’ αρχήν για μια εξαιρετικά επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, που όχι μόνο τονίζει τον επιστημονικό χαρακτήρα του θέματος αλλά και αναδεικνύει την ξεχωριστή ταυτότητα κάθε εισήγησης, πολλές από τις οποίες αποτελούν ολοκληρωμένες μονογραφίες.
Το να βρεθούν βέβαια ασφαλή θεωρητικά σχήματα για να ερμηνεύσουν μια πολύπλοκη αυτοκρατορία που κράτησε μια ολόκληρη χιλιετηρίδα, δεν είναι φυσικά εύκολη υπόθεση.
Ιδιαίτερα στο επίπεδο της ^καθημερινής ζωής», οι μεθοδολογικές δυσχέρειες είναι εμφανείς και οι πηγές για την άντληση έγκυρων πληροφοριών και στοιχείων αρκετά περιορισμένες. Η «καθημερινή ζωή» έχει τους προσδιοριστικούς της παράγοντες που προκύπτουν από την ιδιοτυπία και τις μεταβολές της βυζαντινής κοινωνίας στη διαδρομή τόσων αιώνων. Η διαχρονικότητα αυτή α- π τελεί ένα από τα κύρια εμπόδια ανεύρεσης σταθερών προσδιορισμών της «καθημερινής ζωής», γιατί οι μεταβολές ούτε εύκολα επισημαίνονται ή ανευρίσκονται. ούτε εύκολα χαράσσονται.
Ο βυζαντινός άνθρωπος του 6ου αιώνα, για παράδειγμα, ελάχιστη σχέση φαίνεται να έχει με τον βυζαντινό άνθρωπο του 15ου αιώνα –τις παραμονές της πτώσης της Πόλης- που σύμφωνα με τις μαρτυρίες ζει. τρέφεται και συμπεριφέρεται τελείως διαφορετικά από τον μακρινό πρόγονό του.
Έπειτα η «καθημερινή ζωή» ποιων: Των εμπόρων, των στρατιωτών. των «υλικών ή των απλών ανθρώπων; Στις πόλεις ή στην ύπαιθρο: Στην οικογένεια ή τη δουλειά;
Ηδη. η ενδεικτική παράθεση τέτοιων ερωτημάτων ανοίγει αυτόματα την κερκόπορτα για μια τεράστια θεματολογία και πολυπρισματική θεώρηση της «καθημερινής ζωής».
Όμως πέρα από την ανάγκη οργανωμένων και συνεκτικών ερμηνευτικών σχημάτων για την κατανόηση των ρυθμών και των δομήσεων της «καθημερινής ζωής», οι περιγραφές και οι λεπτομέρειες της που περιέχονται στην έκδοση αποτελούν αναγκαστικό και μαγευτικό ανάγνωσμα. Γιατί ξετυλίγουν το νήμα τη: καθημερινό τη τα; και των σταθερών της προβλημάτων. τις ιδεολογίες και τις στάσεις που την υποβαστάζουν, τις συμπεριφορές και τις συμβάσεις που τη διατηρούν.
Έτσι, από τους αγιογράφους συνάγουμε ότι μια γυναίκα 24 ετών θα έπρεπε να θεωρείται μάλλον στα ανώτερα όρια ηλικίας γόμου. Από τη νομοθεσία της εποχής μας δίνεται η δυνατότητα να εξάγουμε τους βασικούς κανόνες που διέπουν την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος από την γυναίκα. Από τις πηγές που αφορούν τα ευαγή ιδρύματα σχηματίζουμε την εικόνα για το ρόλο τη; φιλανθρωπίας ή αποκλείουμε την περίπτωση συστηματικής πολιτικής για κράτος κοινωνικής πρόνοιας. Από τους Πανδέκτες, τις Νεαρές και τα Βασιλικά μαθαίνουμε αρκετά περί βόθρων, αποπάτων και υπονόμων. Από διάφορα κείμενα συμπεραίνουμε ότι τα ιδανικά του Χριστονισμού τότε στο Βυζάντιο, η παρθενία και ο ασκητιαμός, είχαν σαν αντίβαρο τι; πάνδημες γυναίκες και πληροφορούμαστε ότι η θεοδώρα φρόντιζε να ιδρύσει άσυλο εκπεοουσών κορασίδων με τίτλο η Μετάνοια.
Οι πτυχές της καθημερινότητας αυτής είναι άπειρες και η αποκάλυψή τους στις διάφορες ενότητες του βιβλίου παρασύρει σ’ ένα νοερό ταξίδι «ανασυγκρότησης».
Ένα θαυμάσιο, τελικά, βιβλίο από κάθε άποψη, που η αυστηρή του ακαδημαϊκή προσέγγιση των θεμάτων δεν εμποδίζει σε τίποτα τον μέσο αναγνώστη να απολαύσει την καθημερινότητα των προγόνων του σε μερικές από τι; πιο ενδιαφέρουσες διαστάσεις της.