Δεν είναι θέμα έλλειψης «κουλτούρας συνεργασιών»
Εθνικές Εκλογές 2023: Η συζήτηση για τη συμμαχία ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ με ΣΥΡΙΖΑ
Σε ένα πρόσφατο ολοσέλιδο άρθρο του στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής* ο πολιτικός επιστήμονας Γεράσιμος Μοσχονάς ισχυρίζεται ότι το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής δεν συμφέρει στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Το στρατηγικό του συμφέρον είναι η απλή αναλογική που μόνο η συμμαχία με τον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να προσφέρει, όχι μόνο λόγω ιδεολογίας (sic) αλλά και συμφέροντος. Άρα, κατά τον κ. Μοσχονά, έχουμε εδώ αναμφισβήτητη «σύμπτωση συμφερόντων». Προσέτι, ισχυρίζεται, ότι ο ενδιάμεσος ιδεολογικός χώρος ήταν ισχυρός μόνο όταν έτεινε να λειτουργήσει ως Κεντροαριστερά, όχι απλώς ως «άχρωμο» Κέντρο.
Τα επιχειρήματα αυτά συνέτριψε πειστικότατα ο δημοσιογράφος Παντελής Καψής σε πρόσφατο άρθρο του επί του θέματος**. Η ανάλυση του κ. Μοσχονά επενδύεται με «επιστημονική» επιχειρηματολογία για να συγκαλύψει στην ουσία πολιτικές προτιμήσεις.
Θα ήθελα, ωστόσο, να επισημάνω τα εξής:
Πρώτον, ότι οι πολιτικές δυνάμεις δεν διαμορφώνονται μόνο από τα εκλογικά συστήματα αλλά από τα ιδεολογικά, κοινωνικά και πολιτικά ρεύματα. Η απλή αναλογική, επί παραδείγματι, δεν εμπόδισε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να κερδίσει με τεράστια πλειοψηφία και να κάνει κυβέρνηση το 1990, έστω και με ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Δεύτερον, το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, αλλά και γενικότερα το διαβόητο «σύστημα», εγχώριο και ευρωπαϊκό, δεν εμπόδισε, το αντίθετο μάλιστα, ένα «αντισυστημικό» κόμμα του 4%, τον ΣΥΡΙΖΑ, να φτάσει στο 36% αλλά χωρίς απόλυτη πλειοψηφία και να σχηματίσει δις κυβέρνηση με ένα ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα, θέμα στρατηγικής επιλογής του. Χρησιμοποίησε μάλιστα δις τον εκλογικό νόμο της ενισχυμένης αναλογικής για να πάρει το bonus των εδρών και να κυβερνήσει. Προσέφυγε στην απλή αναλογική (στη συνταγή Κουτσόγιωργα του 1989) όταν προφανώς διαπίστωσε ότι θα έχανε τις εκλογές, για να εμποδίσει την μετέπειτα επανεκλογή της ΝΔ. Και οι ψήφοι της εγκληματικής οργάνωσης, της Χ.Α. ήταν άχρωμοι, άοσμοι και ευπρόσδεκτοι
Η παλίρροια των πολιτικών κυμάτων έχει υποκείμενες αιτίες, κοινωνικές, ιδεολογικές, οικονομικές και παράγοντες. Η πορεία τους στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες είναι δύσκολο να αναχαιτιστεί.
Τρίτον, καμιά «ιδεολογία» δεν υπαγορεύει κάποιο εκλογικό σύστημα παρά μόνο το στενό κομματικό συμφέρον. Μόνο για τα θεσμικά, συστημικά κόμματα, το πολιτικό συμφέρον της χώρας ορθώς ταυτίζεται με τη σταθερή διακυβέρνηση που διασφαλίζουν σταθερά εκλογικά συστήματα.
Τέταρτον, Ο μεσαίος «Κεντρώος» χώρος κάθε άλλο παρά «άχρωμος» είναι. Ούτε στην εποχή του 1960 με τον Γεώργιο Παπανδρέου ήταν, ούτε μετέπειτα ούτε σήμερα. Έχει συγκεκριμένα ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, παράδοση μεγάλη. Γιατί, άραγε, κόπτονται τόσοι πολλοί να κινηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ προς το «Κέντρο» αν ήταν τόσο «άχρωμο»;
Πέμπτον, το εκλογικό σύστημα με το bonus των εδρών (είτε οι προηγούμενοι νόμοι είτε ο τωρινός), απλώς ενισχύει το πρώτο κόμμα στην κάλπη. Άρα, διευκολύνει τον σχηματισμό κυβέρνησης είτε αυτοδύναμης, εάν το ποσοστό είναι μεγάλο, είτε συνεργασίας με ένα άλλο κόμμα, ιδιαίτερα υπό ένα σύστημα ήπιας πριμοδότησης. Για όλα τα άλλα κόμματα πλην του δεύτερου σχετικά το εκλογικό σύστημα λειτουργεί ως απλή αναλογική.
Έκτον, αναλογικά εκλογικά συστήματα πράγματι ισχύουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και οδηγούν αναγκαστικά σε κυβερνήσεις συνεργασίας μεταξύ, όμως, όμορων, συστημικών κομμάτων που έχουν κοινό υπόστρωμα αξιών και κοινούς πολιτικούς προσανατολισμούς για τη χώρα. Οι διαβόητες «προγραμματικές συγκλίσεις» χρησιμοποιούνται στην ελληνικό περίπτωση ως πρόσχημα για να συγκαλύψουν το κενό αυτό μεταξύ των ελληνικών κομμάτων. Δεν είναι θέμα έλλειψης « κουλτούρας συνεργασιών». Οι θέσεις, τα προγράμματα αλλάζουν, το πολιτικό και ιδεολογικό DNA παραμένει αναλλοίωτο.
Έβδομον, η (αν)οικοδόμηση της σύγχρονης μεταπολεμικής Ευρώπης βασίστηκε σε δυο μεγάλες πολιτικές οικογένειες, την Κεντροδεξιά και την Κεντροαριστερά στις διάφορες κομματικές εκφάνσεις τους. Το ίδιο και στην Ελλάδα, μετά τον Εμφύλιο. Η κομμουνιστική, η κομμουνιστογενής και η λαϊκιστική Αριστερά όχι μόνο δεν συνέβαλαν αλλά υπονόμευσαν κάθε προσπάθεια. Αποτέλεσαν και αποτελούν τροχοπέδη για την πρόοδο της χώρας. Παραμένουν αυτές οι δυνάμεις αντι-δυτικές, αντι-συμμαχικές, αντι-ευρωπαϊκές, φιλο-ρωσικές σε μεγάλο βαθμό, εχθρικές προς τη φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Θωπεύουν την πολιτική βία, λοιδορούν τους πολιτικούς θεσμούς της «αστικής» δημοκρατίας. «Θα είναι αλλιώς» τη δεύτερη φορά.
Όγδοο, το πολιτικό σύστημα της χώρας, ανεξαρτήτως εκλογικού συστήματος, χρειάζεται ένα ισχυρό κόμμα στο κέντρο του πολιτικού φάσματος συστημικό, με τα δικά του αυτόνομα ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά και το δικό του κυβερνητικό πρόγραμμα. Κόμμα γνήσια κεντροαριστερό, σοσιαλδημοκρατικό, στην παράδοσης της δημοκρατικής παράταξης, ο ρόλος αυτός ανήκει ιστορικά στο ΠΑΣΟΚ. Οι προσπάθειες, όμως, που καταβλήθηκαν συστηματικά στο πρόσφατο παρελθόν για να ανασυγκροτηθεί ο χώρος αυτός πολιτικά και ιδεολογικά και να εμπλουτιστεί και με άλλες προοδευτικές δυνάμεις με κορμό το ΠΑΣΟΚ δυστυχώς δεν ευδοκίμησαν. (Συνεχίζεται).
Δημοσιεύτηκε στη ηλεκτρονική εφημερίδα athensvoice.gr
*Γεράσιμος Μοσχονάς, Η αιώρηση του ΠΑΣΟΚ και οι κίνδυνοί της, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής, 7/5/2023
**Παντελής Καψής, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ μαζί για την αναλογική, 12/5/2023