Robert Chase, Emily Hill, Paul Kennedy (επιμέλεια),
Τα κομβικά κράτη και η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ
Πρόλογος ελληνικής έκδοσης: Θεόδωρος Κουλουμπής
Εκδόσεις Παπαζήση 2001, σελ. 744.
Ο χαρακτήρας και οι στόχοι της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια αντικείμενο έντονων συζητήσεων και μεγάλης σύγχυσης.
Η έκδοση του τόμου του Paul Kennedy και των συνεργατών του σε ελληνική απόδοση παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό την πιο κατάλληλη στιγμή. «Θα μπορούσαμε να προτείνουμε ότι η κοσμοθεωρία της κυβέρνησης George Bush με βασικούς συνεργάτες του (Richard Cheney, Colin Powell, Donald Rumsfeld και Condoleeza Rice) αντικατοπτρίζεται στη δουλειά του διεθνούς φήμης ιστορικού του πανεπιστημίου Yule, Paul Kennedy. Το σχετικό έργο επικεντρώνεται στην ανάλυση της διεθνούς συγκυρίας στην αυγή του 21ου αιώνα και στον επιθυμητό πόλο των ΗΠΑ στη διαχείριση της σταθερότητας και στον αγώνα ενάντια στην αστάθεια και δυνητικά, το χάος», σημειώνει στον πρόλογό του ο καθηγητής Θ. Κουλουμπής.
Ο Kennedy και οι συνεργάτες του βλέπουν τον σημερινό (μεταψυχροπολεμικό) κόσμο να κινείται σε μία κατάσταση αβεβαιότητας, πολυδιάσπασης, αποκέντρωσης και επακόλουθης αταξίας. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον οι ΗΠΑ έχουν καθήκον, αλλά κυρίως συμφέρον, να παίξουν ένα ρόλο παρεμφερή με αυτόν της Μεγάλης Βρετανίας στον 19ο αιώνα. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι η υπερδύναμη πρέπει να παραμείνει συντηρητική, δηλαδή υπέρμαχος του status quo.
Ο επιθυμητός ρόλος των ΗΠΑ -στην κορυφή μιας πυραμίδας διακρατικών σχέσεων-συνεπάγεται μια πολιτική συλλογικών ρυθμίσεων σε συντονισμό με τα υπόλοιπα κέντρα ισχύος του πλανήτη όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (και πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι εδώ ανήκει η Ελλάδα), η Ρωσία, η Ιαπωνία και η Κίνα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις ΗΠΑ, κατά τον Kennedy και τους συνεργάτες του, είναι το χάος σε ένα διεθνές περιβάλλον που εγκυμονεί μεγάλες προκλήσεις (ίσως μεγαλύτερες από τη σοβιετική απειλή του ψυχρού πολέμου) όπως η διασπορά πυρηνικών όπλων, η διεθνής τρομοκρατία, τα καρτέλ του εγκλήματος (με έμφαση στη διακίνηση ναρκωτικών), η εθνοτική πολυδιάσπαση των κρατών, η πληθυσμιακή έκρηξη των «φτωχών», και οι συγκρούσεις στον «Νότο» του πλανήτη που δημιουργούν κύματα πολιτικών και οικονομικών προσφύγων.
Σύμφωνα με τους Kennedy, Chase.και Hill, ένα κομβικό κράτος είναι τόσο σημαντικό για την περιοχή του, ώστε η κατάρρευσή του θα σήμαινε ακρωτηριασμό, μετανάστευση, κοινωνική βία, ασθένειες κ.λπ. Αφετέρου, η σταθερή οικονομική πρόοδος και η σταθερότητα ενός κομβικού κράτους θα υποστήριζε το οικονομικό σφρίγος και την πολιτική υγεία της περιοχής και θα ωφελούσε το αμερικανικό εμπόριο και τις επενδύσεις των ΗΠΑ στην περιοχή αυτή.
Στο βιβλίο αυτό ο Kennedy και οι συνεργάτες του προβάλλουν τη θεωρία των «κομβικών κρατών» (pivotal states) και την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης των εύθραυστων κοινωνικοπολιτικών τους συστημάτων. «Είναι ζωτικό», κατά τους συγγραφείς, «για τις ΗΠΑ να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους σε ένα μικρό αριθμό χωρών, των οποίων η μοίρα είναι αβέβαιη και των οποίων το μέλλον θα μπορούσε να επηρεάσει τις συνορεύουσες περιοχές».
Η λίστα των εννέα κομβικών κρατών έχει από μόνη της ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Μεξικό και Βραζιλία, Αλγερία, Αίγυπτος και Τουρκία, Ινδία και Πακιστάν, Νότια Αφρική και Ινδονησία. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μας τους Έλληνες έχουν τα κριτήρια με βάση τα οποία επελέγησαν οι «κομβικοί» του πλανήτη. Είναι τα ακόλουθα: 1) μεγάλος πληθυσμός 2) σημαντική γεωγραφική θέση 3) οικονομική προοπτική (νεοανερχόμενη αγορά) 4) «ικανότητα» επηρεασμού (θετικού ή αρνητικού) της περιφερειακής η/και της διεθνούς σταθερότητας και 5) αβέβαιο και εύθραυστο μέλλον.
Το πέμπτο κριτήριο, αξίζει να τονιστεί, διαφοροποιεί τον Kennedy και τους συνεργάτες του από τις αποτυχημένες θεωρίες του παρελθόντος περί «περιφερειακών χωροφυλάκων» που 0α αναλάμβαναν υπεργολαβικά τα καθήκοντα του περιφερειακού ηγέτη (π.χ. το Ιράν του Σάχη). Εδώ, αντιθέτως, πλησιάζουμε την έννοια του «περιφερειακού ασθενούς» παρά του ηγέτη. Τονίζεται μ’ άλλα λόγια η ανάγκη στήριξης, κυρίως με οικονομικά και όχι στρατιωτικά μέσα, αυτών των κρατικών οντοτήτων των οποίων η αποσταθεροποίηση 0α μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές περιφερειακές αναταράξεις του τύπου «θεωρίας ντόμινο», γράφει ο Θ. Κουλουμπής στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης.
Το βιβλίο για τα κομβικά κράτη και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ κυκλοφορεί στη σειρά «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική» που διευθύνει ο διεθνολόγος Σωτήρης Ντάλης. Στην ίδια σειρά κυκλοφορεί και το βιβλίο του καθηγητή Γιώργου Παπαδημητρίου Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Σταθμός στη θεσμική ωρίμανση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.