Ελένη Ανδρικοπούλου – Γρηγόρης Καυκαλάς (επιμ.)
Ο Νέος Ευρωπαϊκός χώρος: Η Διεύρυνση και η Γεωγραφία της Ευρώπης
εκδόσεις Θεμέλιο 2000, σελ. 500
Πολλές φορές δεν συνειδητοποιείται πόσο νερό κύλησε σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, από τότε που η Ελλάδα εθεωρείτο το «μαύρο πρόβατο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι σήμερα. Ένταξη στην ΟΝΕ, ισότιμη συμμετοχή, αυξανόμενη συμβολή στη διαμόρφωση των πολιτικών της Ένωσης, μεγαλύτερη αξιοπιστία -σίγουρα οι εταίροι μας και πιθανότατα η πλειοψηφία στην Ελλάδα θεωρούσαν ότι ανήκαν στη σφαίρα του επιθυμητού, εφ’ όσον απετέλεσαν διακηρυγμένους κυβερνητικούς στόχους, ου μεν αλλά του πολιτικά ανέφικτου.
Η σημαντική έκδοση (που επιμελήθηκαν οι Ε. Ανδρικοπούλου και ο Γρ. Καυκαλάς), έρχεται με άμεσους και έμμεσους τρόπους να μας υπομνήσει το δρόμο που διανύθηκε, καθώς και τα σοβαρά προβλήματα προς αντιμετώπιση (διεύρυνση, ολοκλήρωση, προσαρμογή και μεταρρύθμιση των κοινοτικών πολιτικών), ενώ το τελευταίο μέρος του βιβλίου αναφέρεται ιδιαίτερα στις χωρικές διαστάσεις και τον νέο ρόλο της χωροταξίας. Συνολικά πρόκειται για εμπεριστατωμένες μελέτες 16 επιστημόνων (Ε. Ανδρικοπούλου – Σ. Βαλντέν – Π. Γετίμης – Γ. Γιαννακούρου – Π.Κ. Ιωακειμίδης – Γ. Καυκαλάς – X. Κοκκώσης – Ν. Κομνηνός – Α. Κουρτέσης – Λ. Λαμπριανίδης – Ν. Μαραβέγιας – Α. Μητσός – Δ. Οικονόμου – Γ. Πετράκος – Η. Πλασκοβίτης – Λ. Τσούκαλης), που παρέχουν άφθονη τροφή για σκέψη. Είναι ένα ακόμη δείγμα της απόστασης που έχει διανυθεί με τη διαμόρφωση και συσσώρευση έγκυρης πολιτικής και τεχνοκρατικής γνώσης για την Ένωση και τους τρόπους λειτουργίας της, καθώς και τη στοιχειοθετημένη στάθμιση και τοποθέτηση των ελληνικών συμφερόντων μέσα στις ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Παραμένοντας στο πολιτικό επίπεδο, είναι βέβαιο ότι τα σημαντικά δημοσιονομικά οφέλη που απεκόμισε η Ελλάδα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ενθουσιώδη μεταστροφή της κοινής γνώνης υπέρ της Ε.Ε. αλλά και συνέβαλαν στη συνειδητοποίηση της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας ότι δεν επρόκειτο περί «λάκκου των λεόντων», εφ’ όσον η ίδια μάλιστα συνέβαλε αποφασιστικά και στην αλλαγή της αναδιανεμητικής κατεύθυνσης του κοινοτικού προϋπολογισμού και στη μεταβολή της «φιλοσοφίας» των Διαρθρωτικών Ταμείων.
Δεν θα αρκούσαν όμως όλα αυτά για να θέσουν τη χώρα στον «πυρήνα» της Ένωσης, εάν δεν επιδιώκετο έμμονα και συστηματικά η ένταξη στην ΟΝΕ με την εναρμόνιση της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής και εάν οι σχέσεις με την Τουρκία δεν ετοποθετούντο στο ευρύτερο κοινοτικό πλαίσιο με τις αποφάσεις του Ελσίνκι του Δεκεμβρίου 1999. Ωστόσο, η άρση της περιθωριοποίησης και απομόνωσης της Ελλάδος, που με τόσες θυσίες επετεύχθη εξαιτίας της αδράνειας και των πολιτικών στάσεων που επικρατούσαν στα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της μετα-ενταξιακής πορείας της χώρας, δεν μπορεί να δια- σφαλισθεί στο διηνεκές εάν η χώρα επαναπαυτεί και δεν συμμετάσχει ενεργά και εποικοδομητικά στη διαμόρφωση της θεσμικής και πολιτικής φυσιογνωμίας της Ε.Ε., εντασσόμενη στον «πυρήνα» των εξελίξεων. Θα πρόκειται για ένα άλλο αποφασιστικό πολιτικό βήμα, για το οποίο η κοινή γνώμη ίσως να μην είναι επαρκώς προετοιμασμένη, αλλά σαφώς είναι πλέον σε καλύτερη θέση να αντιληφθεί τις επιλογές που θα διασφαλίσουν την ευημερία και τα συμφέροντα της χώρας.