«Η ανθρωπότητα δεν μπορεί ν’ αντέξει πολλή πραγματικότητα» T.S. Eliot, Burnt Norton
«Το πρώτο θύμα του πολέμου είναι η αλήθεια» θα διαβάσουμε ή θα ακούσουμε και πάλι κατά κόρον, μάλλον σύντομα, καθώς η αντίστροφη μέτρηση για τον πόλεμο στο Ιράκ έχει ήδη αρχίσει και μόνο ένα «θαύμα» μπορεί να την αναστρέψει.
Ωστόσο, τα ΜΜΕ δεν αποτρέπονται από κάτι τέτοιους αφορισμούς. Ο σχεδιασμός των μεγάλων ειδησεογραφικών συγκροτημάτων και οργανισμών για την κάλυψη του πολέμου βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Η αναγνώριση του εδάφους, με την αποστολή επί τόπου (στη Βαγδάτη και αλλού) ανιχνευτών, έχει ήδη γίνει. Τα επιτελεία των ΜΜΕ προσπαθούν να σταθμίσουν σωστά τα δεδομένα και τα πιθανά σενάρια του πολέμου, ώστε να βρεθούν στον κατάλληλο τόπο την κατάλληλη στιγμή, στρατηγικό πρόβλημα μεγίστης σημασίας.
Τα αμερικανικά και τα βρετανικά ΜΜΕ θα έχουν αναγκαστικά τον πρώτο λόγο, αν μη τι άλλο επειδή οι χώρες τους εμπλέκονται άμεσα στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. To CNN έγινε παγκόσμια γνωστό χάρις στις ανταποκρίσεις του Peter Arnett από τη Βαγδάτη στον πόλεμο του Περσικού το 1991. To Sky News του Μέρντοκ από τον πόλεμο στο Κοσσυφοπέδιο. Το αραβικό κανάλι Al-Jazeera είναι πια πασίγνωστο και θα είναι κι αυτό εκεί και φυσικά, τα αμερικανικά δίκτυα και το BBC. Ο ανταγωνισμός μαίνεται από τώρα. Βετεράνοι δημοσιογράφοι, με την εξαιρετική ευχέρεια να συνδυάζουν την ικανότητα του πολεμικού ανταποκριτή, του σχολιαστή και του αναλυτή, θα είναι και πάλι παρόντες, όπως οι μοναδικοί Robert Fisk της Independent και John Simpson του BBC (πριν αναχωρήσουν για το μέτωπο οι πολεμικοί ανταποκριτές θα ήταν ίσως χρήσιμο να συμβουλευτούν το εξαιρετικό βιβλίο του Simpson, News From no Man’s Land: Reporting the World, MacMillan, 2002). Τα στούντιο στη βάση είναι έτοιμα για την εικονική αναπαράσταση: οι χάρτες, τα σχεδιαγράμματα, τα ανάγλυφα γεωγραφικά μοντέλα, οι απεικονίσεις της τεχνολογίας του πολέμου.
Μέρος της κάλυψης θα προέλθει από σταθερές θέσεις και περιοχές, όπως π.χ. το Κατάρ, όπου τα καθημερινά briefings έχουν ήδη καθοριστεί για τις 6 μ.μ., το βόρειο Ιράκ στην περιοχή των Κούρδων, η ναυτική βάση στο Μπαχρέιν και φυσικά το Κουβέιτ, όπου η μεγάλη συγκέντρωση χερσαίων στρατευμάτων καθιστά τη χώρα την πιθανότερη πύλη εισβολής στο Ιράκ. Και φυσικά, υπάρχει και το τεράστιο δίκτυο των ανταποκριτών σε άλλες χώρες για να μεταδίδονται και σχολιάζονται οι ποικίλες αντιδράσεις κυβερνήσεων και λαών.
Οι πολεμικοί ανταποκριτές έχουν ήδη ολοκληρώσει την αναγκαία στρατιωτική τους εκπαίδευση και έχουν εξοικειωθεί με τον εξοπλισμό τους: στολή εκστρατείας, κράνη, αλεξίσφαιρα γιλέκα κ.τ.λ., ενώ θα πρέπει να αποφασίσουν για το είδος της προστασίας που επιθυμούν σε περίπτωση βιολογικού, χημικού κ.λπ. πολέμου. Σίγουρα θα πρόκειται για το μεγαλύτερο χερσαίο πόλεμο μετά το Βιετνάμ. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι περισσότεροι ανταποκριτές θα προτιμήσουν τη διαπίστευση σε στρατιωτικές μονάδες για λόγους ασφάλειας. Όσοι (ες) επιλέγουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων αναλαμβάνουν και πάρα πολλούς κινδύνους. Δεν είναι λίγα τα θύματα κάθε φορά μεταξύ των δημοσιογράφων στο κυνήγι της σημαντικής είδησης, στην προσπάθεια ανάδειξης εν μέσω σκληρότατου ανταγωνισμού.
Η εικόνα θα είναι και πάλι κυρίαρχη και καθοριστική για τη στάση της κοινής γνώμης. Τα πάντα θα εξαρτηθούν από την έκβαση των επιχειρήσεων. Ένας απλός «περίπατος» στη Βαγδάτη και κατάρρευση του καθεστώτος του Σαντάμ δεν πρόκειται να προσφέρει πολλές «συγκινήσεις». Θύματα μεταξύ των αμάχων, ερριμμένα πτώματα, κρανίου τόποι και ικανός αριθμός body bags αναμφίβολα θα επηρεάσουν περισσότερο. Τα βιντεοτηλέφωνα και οι κινητές τηλεοπτικές κεραίες θα είναι αυτή τη φορά οι τεχνολογικοί πρωταγωνιστές με εικόνα αυξημένης ευκρίνειας. Θα φέρουν ακόμη πιο κοντά την κάλυψη του πολέμου στον πραγματικό χρόνο.
Εάν τελικά έχουμε μια φονική σύγκρουση, πόση πραγματικότητα από τη φρίκη του πολέμου μπορούν να αντέξουν οι αναγνώστες και οι τηλεθεατές; Ή μήπως η συχνότητα της φρικαλεότητας στραγγίξει τελικά τη δύναμη της εικόνας να συγκινεί και να δημιουργεί ταυτίσεις; Μήπως, ακόμη, το μενού της φρίκης και των reality shows με το οποίο διαιτάται σήμερα το παγκόσμιο τηλεοπτικό χωριό οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη διαφθορά των αισθητήριων οργάνων; Αυτά και άλλα πολλά συναφή ερωτήματα επικρέμονται εν όψει του πολέμου.
Στη βάση, οι διαχειριστές των ειδήσεων και της εικόνας επωμίζονται μεγάλη ευθύνη καθώς, κατά κανόνα, δεν είναι αμέτοχοι της μονόπλευρης παρουσίασης ούτε της αποφυγής του μαύρου-άσπρου και κατά συνέπεια συμβάλλουν, ηθελημένα ή σκόπιμα, στη συσκότιση της αλήθειας και της πραγματικότητας.
Προπαγανδιστές, λογοκριτές, μάνατζερ των ειδήσεων και της πληροφορίας, εκπρόσωποι παντός είδους, spin doctors, ανταποκριτές, αναλυτές, σχολιαστές, εκφωνητές, διευθυντές, συντάκτες παντός είδους, σε συνεργασία αλλά και αντιπαράθεση, όλοι έτοιμοι για την επικείμενη μεγάλη μάχη: την κατάκτηση του νου και της καρδιάς της κοινής γνώμης για τη δικαίωση της μιας ή της άλλης άποψης.
Στην πραγματικότητα, η μάχη αυτή έχει κιόλας αρχίσει.